आजच्या वृक्षारोपणात असलेले धोके !

आजच्या वृक्षारोपणात असलेले  धोके !

                  डॉ. विलास सावजी

 

            झाडे जिवंत ठेवण्यासाठी वन विभाग आणि त्याच्याशी संबंधित संस्थांनी स्पर्धा आयोजित केली पाहिजे.

याशिवाय 5 ते 10 फूट उंचीची मोठी रोपेही रोपवाटिकेत द्यावीत. खुल्या  पेट्यांमध्ये मोठी झाडे लावावीत आणि दोन ते तीन वर्षांची मोठी झाडे लावावीत.

 

सदोष वृक्षारोपण

         आजची वृक्ष लागवड ही जगातील सर्वात धोकादायक आणि लुप्तप्राय प्रजातींपैकी एक आहे.

1) गुलमोहरचे झाड मादागास्करमधून भारतात आणले गेले. जरी त्याची लालसर फुले कोणालाही आकर्षित करतात, तरी ते सुगंधी नसतात. पूजा आणि हार यासाठी काही उपयोग नाही. या वनस्पतीचे आयुष्य 10 ते 15 वर्षांपेक्षा जास्त नसल्यामुळे, ते वनस्पतीला दीर्घकालीन लाभ देत नाही.

2) नीलगिरीचे झाड 1952 मध्ये ऑस्ट्रेलियाहून आयात केलेल्या गव्हा सह आले . गंध आणि डोकेदुखीवर उपचार करण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या मूळ निलगिरीच्या पानांप्रमाणे ही वनस्पती इतर वनस्पतींमधील 15 टक्के भूजल शोषून घेते. परिणामी, या वनस्पतीचा मुख्य परिणाम म्हणजे पाण्याचे स्त्रोत कोरडे करणे. ही झाड चांगली सावली नसल्याने फारशी फायदेशीर नाही..

3) अमेरिकन बाभूळ,  4) पेट्रोफोरम,  5) अकोशिया,  6)  स्पार्थेडिया, 7) कॅशिया, 8) ग्लिरीसीडिया, 9) फायकस, 10) सप्तपर्णी, 11) रेन ट्री व अन्य इतरही झाडे आपल्या येथील नर्सरीमध्ये फार मोठ्या प्रमाणावर वाढविलेली दुर्दैवाने आज आपणास दिसतात.

या झाडांच्या अम्लीय पानांमुळे, या झाडांच्या सभोवतालची जमीन नापीक वाटते, एक प्रचंड क्षेत्र गाजर गवत नावाच्या तणाने व्यापलेले दिसते. ही झाडे स्थानिक नसून बाह्य आहेत. स्थानिक कीटक या वनस्पती खात नाहीत.

वरील सर्व विदेशी वनस्पती इतर वनस्पतींच्या तुलनेत 15 टक्के जमिनीतील ओलावा शोषून घेतात. जमीन निकृष्ट झाली. या झाडांवर पक्षी घरटे बांधत नाहीत. माकडे किंवा इतर प्राणी या झाडांच्या आश्रयामध्ये राहत नाहीत.

12)जर उंदीर किंवा मुंग्या ग्लिसिडियाच्या झाडाच्या फांद्यांवर फिरतात, तर ते लगेच अपंग होतात आणि काही दिवसातच मरतात. जर इतर प्राणी या झाडांच्या सावलीत बसले तर त्यांना दम लागत आहे. कारण वनस्पती कायमस्वरूपी विषारी वायू बाहेर टाकते.

13)जेव्हा फिकसच्या झाडाच्या पानांचा धूर इनहेलेशनद्वारे शरीरात प्रवेश करतो तेव्हा शरीर सूजते. ही झाडे भरपूर ऑक्सिजन घेतात आणि 24 तास हानिकारक वायू सोडतात.

सुमारे 70 टक्के सरकारी वने आणि नर्सरीमध्ये अशी झाडे आहेत. वरील झाडे 1970 पासून लावण्यात आली आहेत. परिणामी, श्वसनविषयक विष शरीरात शिरण्याचे प्रमाण प्रवाशांमध्ये हृदयविकाराच्या संख्येत वाढले आहे.

वेद व पुराणातील झाडे

एका संस्कृत श्लोकानुसार  पिंपळ,  कडुनिंब, चिंच, कवठ, 5) बेल, 6) आवळा, 7) जांभूळ, 8) चिकू, 9) बोर, 10) उंबर, 11) नांद्रक, 12) सीताफळ, 13) रामफळ, 14) आंबा ही झाडे जो लावेल त्याला नरकात कधीच जावे लागणार नाही व नरकयातनाही कधीच सहन कराव्या लागणार नाही.

 

देशी झाडे तुमच्या घरामागील अंगणात केवळ पर्यावरणाचे संतुलन ठेवत नाहीत तर तुम्हाला या झाडापासून विविध आरोग्यदायी फळे देखील मिळतात. याशिवाय या झाडांच्या पानांना सुपिकताही दिली जाते. ही झाडे मोठ्या प्रमाणात ऑक्सिजन देतात आणि पाऊस वाढवण्यासाठी आवश्यक गाळाची निर्मिती करण्याची क्षमता देखील आहे.

लोकांना वाटते की तीन वर्षांत झाड लगेच मोठे झाले पाहिजे व त्यासोबत माझा फोटो वर्तमानपत्रात छापून आला पाहिजे. अशी घाई न करता शाश्वत अशी 5 ते 10 वर्षांत वाढणारी अन- 50 ते 70 वर्षे जगणारी अशी झाडे का निर्माण करण्यात येऊ नयेत? एका पिढीनं दुसर्‍या पिढीस झाडे हस्तांतरित करता येणे, हाच खरा आजच्या वृक्षारोपणाचा संदेश आहे.

 

बनावट आणि अल्पायुषी झाडे काढा. त्यांच्या सभोवतालची प्रदूषित माती बदला आणि बहुउद्देशीय वनस्पती लावा. तरच त्या वृक्षारोपणाचे खरे यश दिसेल आणि समाधान मिळेल.

काही वनस्पतिशास्त्रज्ञांचे मत आहे की झाडे जास्त उंच नसावीत. झाड उगवल्याशिवाय कसे वाढू शकते याकडे विशेष लक्ष दिले पाहिजे.

फळझाडे आणि फुलांच्या जास्तीत जास्त उत्पादनामुळे अनेक समस्या सुटल्या आहेत असे देखील वाटते. प्रत्येक झाड एका विशिष्ट हेतूसाठी लावले गेले असावे. हेतूसाठी अशा झाडांच्या संवर्धनासाठी विशेष असावे.

 

बऱ्याच ठिकाणी ठिबक पद्धतीचा वापर वृक्षारोपण यशस्वी करण्यासाठी केला जातो किंवा अगदी जुन्या मातीच्या ढिगाऱ्याचा वापर मुळांजवळ गाडण्यासाठी केला जातो. या सगळ्याचा परिणाम असा आहे की झाडे फार कमी पाण्यात वेगाने वाढू शकतात. याशिवाय अशा टेकड्यांपासून झाडांचे खतही पुरवले जाते.

 

हेतुपुरस्सर लागवड करा. कोणासाठी किंवा कोणत्याही आदेशासाठी झाडे न लावता ही काळाची गरज आहे हे ओळखून, यावर्षीच्या पावसाळ्यापासून वृक्षारोपण केले पाहिजे असे वाटते.

पोस्ट आवडल्यास इतरांना नक्की शेअर करा व त्यांनाही वाचनाचा आनंद घेऊ द्या . सबस्क्राइब करायला विसरू नका आपल्या व्हाट्सअप फेसबुक इंस्टाग्राम इत्यादी सोशल मीडियावर नक्की शेअर करा धन्यवाद